W obliczu rosnącego zadłużenia i narastającej presji na konsolidację finansów publicznych, polityka oszczędnościowa staje się normą w wielu krajach rozwijających się i wschodzących. Wbrew powszechnemu przekonaniu, takie działania nie wywołują jednak systematycznie fal protestów. Przyglądamy się bliżej tej złożonej rzeczywistości.
Oszczędności w odpowiedzi na globalny kryzys
Od czasu kryzysu finansowego w 2008 roku globalne zadłużenie publiczne niemal się podwoiło, osiągając rekordowy poziom 102 bilionów dolarów w 2024 roku. Wzrost ten jest szczególnie widoczny w gospodarkach rozwijających się, gdzie tempo zadłużenia było dwukrotnie wyższe niż w krajach rozwiniętych. Rosnące koszty obsługi długu wskazują na nadchodzącą falę oszczędności w formie cięć budżetowych lub podwyżek podatków.
dane do wykresu w formacie xls
Zróżnicowana rzeczywistość w zależności od regionu i kraju
Wpływ polityki oszczędnościowej na stabilność społeczną różni się znacznie w zależności od regionu i może mieć głęboko destabilizujące skutki. Na przykład w Ekwadorze zniesienie subsydiów na paliwo w 2019 roku sparaliżowało kraj na dziesięć dni, zmuszając rząd do wycofania się z decyzji. W Kenii z kolei podwyżki podatków w 2024 roku wywołały zamieszki, które doprowadziły do szturmu na parlament. W efekcie prezydent Ruto wycofał projekt ustawy budżetowej i rozpoczął dialog z opozycją.
Badanie pokazuje jednak, że działania oszczędnościowe nie zawsze prowadzą do niepokojów społecznych. W krajach o niższych dochodach w Afryce i na Bliskim Wschodzie wprowadzaniu planów oszczędnościowych często towarzyszy wręcz spadek liczby protestów.
Między nierównością a zaufaniem do władzy
Akceptacja lub odrzucenie polityki oszczędnościowej w dużej mierze zależy od poziomu nierówności społecznych oraz zaufania do instytucji. W krajach o dużych dysproporcjach społecznych i słabych systemach zabezpieczeń społecznych napięcia pojawiają się częściej co pokazuje obecna sytuacja w Kenii. Z kolei tam, gdzie poprawia się jakość rządzenia, możliwe jest przywrócenie spokoju: na Sri Lance, po poważnym kryzysie politycznym w 2022 roku, objęcie władzy przez nowy, antykorupcyjny rząd w 2024 roku pomogło złagodzić napięcia.
Cięcia czy podatki: wybory, które mają znaczenie
Charakter działań oszczędnościowych również wpływa na reakcje społeczne. W Ameryce Łacińskiej, gdzie ponad 90% planów obejmuje podwyżki podatków, protesty często wybuchają natychmiast. Z kolei w krajach wschodzących w Azji i Europie rządy zazwyczaj preferują cięcia wydatków publicznych, które w krótkim okresie wywołują mniej gwałtownych reakcji społecznych.
Pobierz raport teraz!
(.pdf 4,13 Mo)
