Chociaż porozumienie dotyczące tranzytu zbóż przez Morze Czarne, najpierw wynegocjowane między Ukrainą a Rosją pod egidą Turcji, a następnie odnowione w marcu, przyczyniło się do zmniejszenia presji na dostawy zbóż, jego skutki są ograniczone, a szare strefy w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego wielu krajów nadal istnieją.
Przedłużenie tej umowy zapewnia tymczasową ulgę dla rynku, ale Coface uważa, że poważne napięcia podażowe, które pojawiły się wraz z rozpoczęciem wojny na Ukrainie, utrzymają się przez cały 2023 rok.
Przedłużenie umowy na transport zbóż na Morzu Czarnym rozwiązuje tylko część problemów sektora rolno-spożywczego związanych z wojną na Ukrainie
Wojna na Ukrainie spowodowała trwałe zakłócenia w przepływie morskim niezbędnym do tranzytu pszenicy przez Morze Czarne. Przepływy przez cieśninę Bosfor są o około 50% niższe niż przed wojną, podczas gdy Rosja i Ukraina odpowiadają za 25% światowego eksportu pszenicy. Zmniejszenie dostępności zbóż ma silny wpływ na niektóre kraje, które są silnie uzależnione od importu, zwłaszcza w Afryce Zachodniej, Azji Środkowej i Azji Południowo-Wschodniej. Zasoby rolne są zatem dla Rosji dźwignią do wywierania presji na kraje zachodnie poprzez empatię opinii publicznej, która jest wrażliwa na rosnące zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego w krajach rozwijających się.
Poza trudnościami związanymi z transportem, problematyczne jest zniszczenie gruntów ornych, infrastruktury i sprzętu na Ukrainie. Według Ukraińskiego Stowarzyszenia Zbożowego (UGA), powierzchnia upraw została zmniejszona o 25% w 2022 r. w porównaniu do 2021 r., a prognozy na 2023 r. są jeszcze bardziej pesymistyczne. Skażenie ziemi w wyniku bombardowań zagraża przyszłym uprawom, a wiele zakładów chemicznych lub obiektów magazynowych niezbędnych do produkcji rolnej zostało zniszczonych. Program Środowiskowy ONZ szacuje, że od początku wojny na Ukrainie zniszczono 618 obiektów przemysłowych lub infrastruktury krytycznej.
Przedłużenie o 60 dni porozumienia w sprawie czarnomorskiego korytarza transportu zboża jest powiewem świeżości dla rynków, ale nie rozwiązuje długoterminowych problemów z dostawami. Indeks cen żywności FAO, który w maju 2022 r. osiągnął najwyższą wartość od 2011 r., ustabilizował się na wysokim poziomie.
Według Coface rok 2023 pozostanie rokiem silnego napięcia między podażą a popytem
Wraz z przedłużeniem porozumienia czarnomorskiego o zaledwie 2 miesiące, ryzyko zakłóceń dostaw dla niektórych krajów jest nadal obecne. Ponadto, podczas gdy popyt prawdopodobnie będzie podlegał silnej inercji, oczekuje się, że światowa produkcja zbóż spadnie o 2% w sezonie 2022/23.
Utrzymujące się trudności z podażą i wysokie ceny rynkowe mogą również wzmocnić odruchy protekcjonistyczne w odniesieniu do produktów spożywczych. Niektóre kraje mogą zatem ulec pokusie ponownego wprowadzenia środków protekcjonistycznych podobnych do tych, które weszły w życie w 2022 r. (Egipt, Indie), aby poradzić sobie z presją inflacyjną lub niedoborami żywności.
Wreszcie, spadek globalnej produkcji zbóż powinien uwydatnić koncentrację zapasów w kilku kluczowych krajach. W ostatnich latach Chiny stale zwiększały swoje zapasy pszenicy i obecnie posiadają ponad 50% światowych zapasów pszenicy.
I odwrotnie, kraje eksportujące zboża mają coraz mniej zapasów (7,3% zapasów w 2022 r. w porównaniu do 11,3% w 2010 r.). Ta większa koncentracja z pewnością będzie niekorzystna dla płynności międzynarodowego handlu zbożami, zwłaszcza na rynku znajdującym się pod presją.